Wat is de impact van recente ontwikkelingen in AI-technologie op het auteursrecht en de beeldsector?
In het AI-dossier spelen voor de beeldsector verschillende zaken. Deze dienen goed uit elkaar gehouden te worden, nu elke kwestie een andere benadering vereist, en mogelijk ook verschillende niveaus van urgentie heeft.
Allereerst zijn daar de vragen wat betreft de ‘output’ van AI: kunnen AI-creaties auteursrechtelijke bescherming genieten, of is dit voorbehouden aan het werk van menselijke makers? En kan AI-output inbreuk maken op de auteursrechten van menselijke makers? Het antwoord op deze vragen hangt waarschijnlijk sterk af van de omstandigheden, waaronder ook de manier waarop het AI-systeem wordt gebruikt en de eigen input van de gebruiker. Zie hierover verder in de FAQ meer.
Daarnaast is er de vraag wat de positie is van de makers wiens werk wordt gebruikt als trainingsdata voor AI-systemen, de zogenaamde ‘input’-kant. Zonder de input van menselijke makers kan een AI-systeem niets genereren: het systeem wordt immers getraind op basis van de data (in dit geval: de beelden) die aan het systeem worden gevoed, en door middel van machine learning creëert het AI-systeem vervolgens output op basis van wat het heeft geleerd en de ingevoerde opdracht. In dit proces vinden mogelijk auteursrechtelijk relevante handelingen plaats. Om te kijken of dit is toegestaan moeten we kijken naar de wet. Daarbinnen zijn de zogenaamde ‘TDM’-bepalingen mogelijk relevant. Voor het ‘trainen’ van het systeem is tekst- en datamining (TDM) namelijk heel belangrijk. TDM is volgens de wet “een geautomatiseerde analysetechniek die gericht is op de ontleding van tekst en gegevens in digitale vorm om informatie te genereren zoals, maar niet uitsluitend, patronen, trends en onderlinge verbanden.” Op deze gegevens, die dus ook eventueel afbeeldingen kunnen zijn, kan auteursrecht rusten. In dat geval kan verwerking hiervan een inbreuk opleveren. Bovendien wordt er in die gevallen door de ontwikkelaar van het AI-systeem geprofiteerd van andermans werk, zonder dat deze mensen hier iets van terug zien. Door middel van de TDM-excepties heeft de Europese wetgever getracht een balans te vinden tussen de verschillende belangen. De vraag is echter of deze balans inderdaad is gevonden. Zie hierover verder in de FAQ meer.
Tot slot is daar de vraag van concurrentie: nemen AI-systemen het stokje op den duur over van de menselijke beeldmakers, illustratoren en fotografen? Zullen de menselijke beeldmakers worden weggeconcurreerd door de tijd- en kosten efficiënte AI tools? Pictoright en zijn partners van de Federatie Beeldrechten, waaronder BNO, NVJ/NVF, Dupho, BBK, BOK, Kunstenbond en Platform BK houden deze ontwikkelingen goed in de gaten. In concrete gevallen vangen wij soms al signalen op van situaties waarin sprake is van dat bepaalde opdrachten naar makers gaan die (enkel) AI-tools gebruiken, in plaats van naar makers die dit niet doen. Bovendien wordt AI steeds meer als aanvulling op regulier beeldmateriaal gebruikt en ingezet in de conceptontwikkelingsfase. Hoe dit zich in de toekomst zal ontwikkelen, en wat de impact hiervan op de sector zal zijn, is nog niet duidelijk.