Auteursrecht

Vrijwel elk werk dat een beeldend kunstenaar, fotograaf, architect, illustrator of ontwerper maakt, wordt beschermd door het auteursrecht. Op grond van dit recht kan de maker bepalen wat er met zijn werk gebeurt. De Auteurswet geeft hem daarvoor een aantal bevoegdheden. De maker beslist of een afbeelding van zijn werk in een publicatie kan worden opgenomen of op televisie of internet wordt vertoond. De maker mag zelf bepalen tegen welke voorwaarden hij toestemming verleent om zijn werk openbaar te maken of te verveelvoudigen. Bij het verlenen van toestemming mag hij een vergoeding vragen.

Overigens rust auteursrecht niet alleen op kunst van grote culturele waarde. Zolang er sprake is van enige originaliteit, dan is een werk al auteursrechtelijk beschermd. Na de dood van de maker gaat het recht over op de erfgenamen; pas zeventig jaar na zijn overlijden wordt het werk rechtenvrij. Om misverstanden te voorkomen: met ‘auteursrecht’ wordt hetzelfde bedoeld als met ‘copyright’. Ook ‘beeldrecht’ wordt vaak gebruikt voor auteursrecht op visuele werken. Deze term is gerelateerd aan de Stichting Beeldrecht, één van de organisaties die is opgegaan in Pictoright.

Overdracht en licentie

Op basis van het auteursrecht mag een maker aan anderen toestemming geven om zijn werk te gebruiken. Normaal gesproken gebeurt dit met een licentie (ook wel gebruiksrecht genoemd). In opdrachtsituaties is zo’n licentie vaak een vanzelfsprekendheid; de opdrachtgever moet het werk immers kunnen gebruiken.
Als een vormgever een affiche ontwerpt voor een schouwburg, dan mag de schouwburg het affiche na betaling natuurlijk wel in de stad verspreiden. In dit soort situaties wordt gekeken naar het doel en de bestemming van de opdracht.
Aan een licentie kunnen allerlei voorwaarden verbonden worden. Vaak wordt een vergoeding voor de maker overeengekomen. Licenties kunnen mondeling worden afgesproken, maar het verdient aanbeveling om die afspraak op schrift te zetten.

Een veel verder gaande manier om anderen in de gelegenheid te stellen een bepaald werk te gebruiken, is de overdracht van het auteursrecht. In dat geval is de maker zijn auteursrecht kwijt en kan de andere partij op basis van het verworven auteursrecht bepalen wat er verder met het werk gebeurt. Een overdracht kan alleen schriftelijk. De consequenties van een overdracht zijn groot, de maker heeft in dat geval weinig meer over zijn eigen werk te zeggen. Alleen de persoonlijkheidsrechten blijven dan nog bij de maker. Persoonlijkheidsrechten zijn o.a. het recht om je te verzetten tegen wijziging van je werk, en het niet vermelden van je naam bij een afbeelding van je werk.